KRUŠEVAC JE 1911. GODINE PLANIRAN ZA PRESTONICU: Kupljena zgrada za dvor, pisali su i Vladi u Beograd
IAKO je u istoriji Kruševac bio prestonica tek nešto više od 20 godina, tragovi želje da srednjovekovni Lazarev grad ponovo bude glavni još su vrlo živi.
FOTO: S. Babović
I pre nego da maštu raspali potonje tumačenje Kremanskog proročanstva, koje je podrazumevalo da će se prestonica vratiti u Lazarev grad, jedna gotovo nepoznata inicijativa bila je aktuelna u prvoj polovini 20. veka.
Kruševac se kao predlog nove/stare prestonice spominje, praktično neočekivano, 1911. godine. Ovom konkretnom predlogu prethodila je polemika o načelnom premeštanju prestonice dve godine ranije, u vreme Aneksione krize (1908-1909), nastale kao posledica proglasa austrougarskog cara Franca Jozefa.
Bosna i Hercegovina je anektirana, a u Srbiji se odigrao politički zemljotres: raspoloženje naroda počelo je da skreće značajno udesno. Tada nije bilo konkretnih predloga u vezi sa “povratkom” prestonice u Kruševac, sve dok se kasnije nije saznalo da je “Okružni odbor poklonio okružno kruševačko zdanje za dvor”, a opština naložila da se “zemljište pokloni za proširenje dvora”.
“Iz okruga i iz varoši doći će kroz nekoliko dana u Beograd naročita deputacija, koja će pred kraljem, Vladom i Narodnom skupštinom izneti svoje razloge, da je najjači njihov razlog u tome što je Kruševac nekada bio prestonica, pa bi i sad trebalo da bude, ako se već hoće da premešta iz Beograda – objavila je štampa u zimu 1911. godine.
Ishod razgovora kruševačkih deputata i državnih vlasti nije zabeležen, ali je žal što grad Kruševac nije postao glavni – ostao. I ponovo se aktuelizovao kada se u fokusu interesovanja našlo kremansko proročanstvo.
Jovan Tarabić je 2012. godine ispričao medijima da su njegovi preci pored ekoloških katastrofa, epidemija i ekonomskih kriza u svetu predvideli i da će “prestonica Srbije biti upravo Kruševac”. U istorijskoj praksi, inicijative i proročanstva se nikada nisu ostvarile, osim jednom, u godini kada je osnovan Šarengrad, kako su ga Turci zvali. Knez Lazar je osnovao prestonicu 1371. godine, a prvi put se spominje 1387. godine, u povelji, kojom rodonačelnik Hrebeljanovića potvrđuje trgovačke privilegije Dubrovčanima. Slava je potrajala do 1389. godine i poraza na Gazimestanu.
– Jedan od najelokventnijih srpskih vladara, despot Stefan Lazarević je do punoletstva 1393. godine tu vladao sa majkom kneginjom Milicom, koja potom prelazi kao monahinja Evgenija u manastir Ljubostinju kod Trstenika, dok mladi despot presto seli u Beograd – predočava za “Novosti” istoričar Goran Vasić.
Iza Lazara ostala je znamenita crkva Lazarica, podignuta povodom rođenja despota Stefana, ostaci Donžon kule i tragovi nekadašnje građevine nadomak današnje zgrade Narodnog muzeja. Pre tačno 90 godina, Kruševac je ponovo blesnuo u srpskoj istoriji. Bilo je to na Vidovdan 1934. godine, kada je Veliki molepstveni sabor proglasio Kruševac svetim istorijskim mestom, a više od 3.000 vernika iz cele zemlje i sveta koji su proslavljali ovaj dan u Kruševcu, obavešteno je da će se od tada u Lazarev grad dolaziti kao na hadžiluk.
– Vladika Nikolaj Velimirović i vladika niški dr Jovan održali su tog dana velike besede pred vernicima, a Krsta Novaković, tadašnji predsednik Opštine, zahvalio je na inicijativi da Kruševac bude centralno mesto gde će se slaviti Vidovdan – otkriva za “Novosti” Goran Erčević, autor filma “Zalog nebu” iz 2014. godine, koji je posvećen istoriji Spomenika kosovskim junacima na istoimenom trgu.
Grad čuva nasleđe sa Gazimestana
IAKO nikada više nije postao prestonica, Kruševac je postao drugo ime za Vidovdan i mesto koje, usled tužnih istorijskih okolnosti, čuva nasleđe sa Gazimestana. Centralna državna ceremonija proslave Vidovdana održava se u Kruševcu, gde se u posebnom legatu čuva i 120 dela slikara Milića od Mačve, koje je prvobitno namenio Kosmetu.
Pratite nas i putem iOS i android aplikacije
