NAKON 20 godina krvavog rata Vijetnam je bio jedna od najnerazvijenijih zemalja na svetu, sa gotovo nepostojećom ekonomijom i ogromnim problemima u svim sferama. Danas, pola veka od kada je sklopljen mir, ta zemlja je jedna od najbrže rastućih ekonomija, a njen uspeh privlači pažnju celog sveta. Pitanje “kako je Vijetnam to uspeo” i danas intrigira stručnu javnost, ali i daje jasan put za zemlje koje su na putu ekonomskog razvoja.
Foto: Profimedia
Uslovi posle rata
Nakon što je rat završen 1975. godine, Vijetnamci, “Čarlijevci” kako su ih Amerikanci pogrdno nazivali tokom sukoba, se suočio sa ogromnim ekonomskim izazovima, od opšte devastacije zemlje do međunarodne izolacije.
Infrastruktura, uključujući puteve, mostove i fabrike, bila je u ruševinama, a bilo kakva proizvodnja bila je gotovo nezamisliva. Kompletna ekonomija u tom trenutku zasnivala se na subvencijama za zemljoradnju, sa limitiranim pristupom modernim poljoprivrednim mašinama i tehnologijama. Rezultat je bila opšta stagnacija.
Zbog lošeg ekonomskog sistema i embarga SAD, Vijetnam je grcao u problemima. Više godina vladalo je siromaštvo, hiperinflacija, dok je pristup rezervama u stranim valutama bio limitiran. Nešto je moralo da se promeni, i tako su počele reforme “obnove” 1986. godine.
Foto: Profimedia
Prekretnica
Te 1986. godine Vijetnam je napravio istorijske korake, reformišući ekonomiju od modela centralizovanog planiranja na socijalistički orijentisanu tržišnu ekonomiju. U tom trenutku Vijetnam se suočavao sa strašnom bedom, dok je BDP po glavi stanovnika bio tek oko 100 dolara.
Reforme su imale za cilj da decentralizuju kontrolu ekonomije, podstaknu privatni sektor i privuku strane investicije.
Ove reforme dovele su do vrtoglavog rasta vijetnamske ekonomije, dok se BDP po glavni stanovnika do 2023. godine podigao na 4.500 dolara!
Privatni sektor postao je značajan motor ovog rasta, i sada prestavlja oko 60% ukupne ekonomije. Integracija Vijetnama u globalnu mrežu trgovine takođe je značajno doprinela rastu.
Ključni aspekt reformi bio je Zakon o zemljištu iz 1993. godine, koji je omogućio da se trguje pravima na upotrebu zemljišta. Izdavanje zemljišta i nasleđivanje postalo je moguće u Vijetnamu. To je znatno podiglo poljoprivrednu produktivnost.
Istovremeno, nivo stranih investicija je bukvalno eksplodirao, posebno u proizvodnji i infrastrukturi, stvarajući veliku bazu za izvor i dalji rast.
Foto: Profimedia
Put uspeha
Vijetnam je postigao izuzetan ekonomski i društveni razvoj, transformišući se iz jedne od najsiromašnijih zemalja na svetu u brzo rastuću zemlju sa nižim srednjim prihodima. Ovaj uspeh se pripisuje različitim faktorima, uključujući prelazak na tržišnu ekonomiju, uspešan rast poljoprivrede i snažnu integraciju u globalnu ekonomiju.
Vijetnam karakteriše veoma visoka stopa rasta, iz godine u godinu beležio je 6-7% godišnje! Ekonomski rast vođen je proizvodnjom i izvozom – Vijetnam je postao glavno proizvodno središte, privlačeći multinacionalne kompanije koje traže alternative Kini.
Drugi značajan faktor su strane direktne investicije. Vijetnam je privukao veliki broj investicija, dodatno podstičući svoj ekonomski rast.
Uspešne poljoprivredne reforme doprinele su ukupnom ekonomskom rastu.
Napredovalo je i društvo. Siromaštvo je znatno smanjeno, poboljšan je životni standard, a realni BDP po glavi stanovnika je značajno porastao, što odražava poboljšanje životnog standarda.
Vijetnam je prihvatio tržišno orijentisanu ekonomiju, omogućavajući rast privatnog sektora i privlačeći stranih investicija.
I danas, nakon skoro 40 godina rasta, Vijetnam nastavlja da ulaže u infrastrukturu, puteve, pruge, mostove, fabrike, koja je osnova za dalji rast.
Vijetnam takođe aktivno traži obnovljive izvore energije kako bi zadovoljio buduće potrebe za energijom.
Vijetnam se takođe fokusira na digitalizaciju kako bi promovisao inovacije i ekonomsku konkurentnost.
Generalno, priča o razvoju Vijetnama je dokaz njegove sposobnosti da se prilagodi, inovira i iskoristi mogućnosti za rast.
Foto: Profimedia
Bajka se nastavlja
Globalni udeo Vijetnama u izvozu robe dodatno će se povećavati, veruju stručnjaci.
Vijetnam blisko sarađuje sa Kinom u okviru programa “Kina plus jedan”, što će dovesti do novog rasta BDP-a u odnosu na zemlje konkurente u Jugoistočnoj Aziji, najmanje do 2030. godine.
Vijetnam se pojavio kao ključni pobednik usred rekonstrukcije globalnog lanca snabdevanja poslednjih godina. Ne samo da je povećao svoj udeo u uvozu elektronike iz SAD od 2018. godine – nadmašujući većinu ključnih uvoznih partnera SAD, već podaci ove godine takođe ukazuju na to da kineske firme više ulažu u proizvodne baze u Vijetnamu.
Trgovinski rat Kine i SAD samo jača položaj Vijetnama. Ukoliko se trgovinske tenzije nastave, stručnjaci veruju da će ovo rivalstvo nastaviti da jača trend rasta trgovine i priliv stranih direktnih investicija.
Foto: Profimedia
Vijetnam ima jedno od najatraktivnijih poslovnih okruženja među ekonomijama sa sličnim prihodima u regionu, sa konkurentnim troškovima rada i relativno fleksibilnim propisima o radu koji bi trebalo da obezbede njegovu atraktivnost.